مختارنامه

زنده باد مختار ...

مختارنامه، نام یک مجموعه تلویزیونی پیرامون زندگی و قیام مختار ابوعبید ثقفی به کارگردانی داوود میر باقری است. این سریال به داستان مختار ثقفی ملقب به ابو اسحاق، که پس از حادثه عاشورا به خونخواهی برمی‌خیزد، می‌پردازد. این سریال در ۴۰ قسمت ۴۵ دقیقه‌ای از صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران پخش خواهد شد.

فیلمبرداری سریال مختارنامه از سال ۱۳۸۳ آغاز شده بود و در تیر 1388 به پایان رسید. فیلمبرداری این مجموعه، در آران و بیدگل، تهران، آبادان، شوشتر، شهریار، ورامین، تاکستان، قزوین و شاهرود انجام شده است.

در سریال مختارنامه ۱۱۰ بازیگر اصلی و ۴۰۰ بازیگر فرعی بازی می‌کنند. این سریال دارای ۷۰۰ سکانس است که ۱۰۰ سکانس آن مربوط به ۵ جنگ بزرگ این فیلم هستند.

رضا استادی مدیر روابط عمومی سریال تلویزیونی "مختار نامه" معتقد است، "مختارنامه" داوودمیرباقری اثری موفق و تاثیرگذارتر از سریال امام علی (ع) خواهد شد.

رضا استادی به باشگاه خبرنگاران گفت: مختار نامه قصه کربلاست و با چشم اندازی متفاوت نبرد حق علیه باطل و پیروزی خون برشمشیر را در چهار چوب روایت قصه‌ای از واقعیتها به تصویر می‌کشد.

وی افزود: با توجه به اینکه هرکارگردانی برای تولید اثر نمایشی از سبک و سیاق خود تبعیت می‌کند، داوود میرباقری نیز در تولید این سریال سعی کرد تا روایت واقعه کربلا و حماسه عظیم عاشورا را به گونه ای متفاوت با نظری بر زندگی و شخصیت مختار ثقفی و از این دیدگاه به تصویر بکشد.

این منتقد و روزنامه نگار اظهار داشت: در ابتدای کار چند سکانس محدود به ورود کاروان شهدای کربلا به کوفه اختصاص یافته بود که میرباقری با مطالعات بسیار خود حجم آن را گسترده تر کرد، به گونه‌ای که از این واقعه تاریخی و عظیم سطحی رد نشد، بلکه این نگاه‌های محدود به واقعه کربلا به نگاهی عمیق و دقیق بدل شد.

استادی گفت: دکورهای ساخته شده درسریال مختارنامه همه براساس اسناد و مدارک تاریخی صورت گرفته و ارتباط چندانی به بناهای تاریخی و میراث فرهنگی ندارد.

وی خاطر نشان کرد: سریال تلویزیونی "مختار" یک اثر تاریخی محسوب می‌شود اما در آن فقط تاریخ روایت نمی‌شود بلکه داستان برای عامه مردم گویا و قابل درک خواهد بود به طور کل "مختار نامه" تاثیر گذارتر از سریال امام علی (ع) خواهد شد.

"مختارنامه" برگرفته شده از شخصیت ابواسحاق مختار ثقفی معروف به مختار ثقفی است که از دلاوران و بزرگان عرب بوده که به خونخواهی امام سوم شیعیان و یاران او قیام کرد.

وی بدلیل زندانی بودن درتمام ایامی که واقعه کربلا رخ داد نتوانست به پاسداری در رکاب امام حسین (ع) قرار گیرد.

در این مجموعه فریبرز عرب‌نیا نقش مختار را ایفا می‌کند و روژان آریامنش، انوشیروان ارجمند، فرهاد اصلانی، محمود اردلان، الهام حمیدی، میرصلاح حسینی، علیرضا خندان، اسماعیل خلج، ماه‌چهره‌خلیلی، آهوخردمند، حبیب دهقان‌نسب، جعفر دهقان، رضا کیانیان، رضارویگری، داوود رشیدی، بهزاد رحیم‌خانی، امین زندگانی ، حمید مظفری، و نسرین مقانلو از جمله دیگر بازیگرانی هستند که در مختارنامه نقش آفرینی می کنند .

قرار است این مجموعه تلویزیونی از 9 مهر روزهای جمعه ساعت 22 به روی آنتن شبکه یک سیما برود .

پیشنهاد انجام چنین پروژه ای چگونه به داوود میرباقری رسید در شرایطی که ظاهرا شهرام اسدی نیز در حال کار بر روی چنین پروژه ای بوده است؟

سال 1381 پس از تعطیلات نوروز ، محمود فلاح تهیه کننده فعلی، سریال مختارنامه ، متن فیلمنامه توابین ـ فیلم نامه اولیه سریال مختارنامه را که در آن زمان محمد ابراهیم سلطانی فر نوشته بود ـ را برای مشاوره درباره‌ انتخاب کارگردان به داوود میرباقری ارائه کرد.

میرباقری در آن زمان منتظر به نتیجه رسیدن

فیلمنامه‌ سلمان فارسی بود. در آن زمان به میرباقری خبر داده شد که تولید سلمان بنا به گفته مسوولان سازمان فعلا مقدور نیست و برای راه اندازی این پروژه، نیاز به فرصت بیشتری است ولی در حال حاضر امکان تولید سریال توابین وجود دارد.

به این ترتیب، ساخت مجموعه سلمان فارسی که بخش اول قرارداد نگارش و تحقیق آن نیز اجرا شده بود به آینده موکول شد و ساخت سریال مختارنامه در اولویت قرار گرفت.

بد نیست به این نکته هم اشاره شود که حدود ده سال پیش از این مقطع ـ یعنی حول و حوش سال های 71 ـ که داوود میرباقری در حال ساخت سریال امام علی(ع) بود، محمد ابراهیم سلطانی فر نیز مشغول تحقیق برای نگارش فیلم نامه توابین بود.

متن نوشته شده توسط سلطانی فر به لحاظ تاریخی کاملا مستند بود و این مسأله فضای تاریخی دوره مورد نظر را برای گروه سازنده قابل لمس کرد اما فیلم‌نامه به جهت تفاوت‌هایی که با معیارهای ذهنی میرباقری داشت به بازنویسی اساسی نیاز داشت.

فیلمنامه‌ این مجموعه سه بار توسط حسن میرباقرى، محمد بیرانوند و خود میرباقری بازنویسی شده است و متن فعلی تنها از جهت حوادث مستند تاریخی با متن قبلی مشترک است و از لحاظ دراماتیک، متن پخته‌تری است و به معیارهای دراماتیکی هم که میرباقری به آنها اعتقاد دارد نزدیک‌تر است.

آیا مانند دیگر کارهای مذهبى، مختارنامه ابتدا به صورت فیلم پخش می شود؟

خیر. مختارنامه یک سریال داستانی است و از ابتدا به صورت سریال پخش خواهد شد و تا این لحظه تصمیمی درباره استخراج یک نسخه سینمایی از آن گرفته نشده است.

هزینه های این سریال به غیر از بودجه سیمافیلم را چه ارگانها و یا مؤسساتی تقبل کرده اند؟

تمام بودجه تولید این سریال از طریق سیما فیلم تامین شده است.

شروع مراحل پیش تولید و تولید این سریال از چه زمانی بوده است؟ پیش بینی اولیه شما برای اتمام کار چه تاریخی بود؟ اکنون پایان مراحل فیلمبرداری کار را چه زمانی ارزیابی می کنید؟ زمان پخش این سریال کی خواهد بود؟

آغاز نگارش فیلم‌نامه، مهر ماه 1381 بود که قصه سریال مختارنامه از زمان حکومت معاویه آغاز و تا حکومت عبدالملک مروان ادامه پیدا می‌کند و در فاصله این دو مقطع تاریخى، 16 سال از زندگی مختار ثقفی به تصویر کشیده می‌شود.

نگارش فیلم‌نامه اولیه سریال مختارنامه از ابتدای سال 81 آغاز شد. فیلم‌ نامه اولیه توسط حسن میرباقرى و محمد بیرانوند نوشته شد و داوود میرباقری نیز نگارش نهایی فیلم‌نامه را انجام داد. در طول نگارش متن، حجت الاسلام رسول جعفریان به عنوان محقق تاریخ اسلام در کنار نویسندگان فیلم‌نامه حضور داشته تا از نظر مستندات تاریخی و دینى، متن نهایی با واقعیت‌های تاریخی و دینی مطابقت داشته باشد. فیلم‌نامه این سریال بعد از نگارش به تأیید علمای دینی نیز رسیده است.

آغاز پیش تولید: فروردین 1382

آغاز فیلمبردارى: فروردین 1383

آغاز تدوین همزمان: خرداد 1384

تاریخ تقریبی پایان فیلمبردارى: آذر 1387

تاریخ تقریبی آغاز پخش: پاییز سال

1388

فیلمبرداری این پروژه در چه مکانهایی انجام شد؟

بخش عمده ای از سریال مختارنامه در دکورهای ساخته شده در منطقه احمد آباد مستوفی در جنوب غربی تهران مقابل دوربین رفته است. در این منطقه دکورهای شهر کوفه، مکه و مدائن ساخته شده است.

بخش های مهمی از این سریال نیز در بیابان های اطراف کاشان، منطقه عشق آباد ورامین، شهر آبادان و مناطق اطراف آن، شهرستان شاهرود و مناطق اطراف آن و شهرک سینمایی دفاع مقدس مقابل دوربین رفته است.

آیا استفاده از تنها یک دوربین برای فیلمبرداری چنین پروژه اى، کار را دشوار نمی کند در حالیکه در فیلمی مثل دوئل به طور همزمان 4 دوربین فیلمبرداری می کردند؟

در ساخت سریال تلویزیونی مختارنامه در هر جایی که نیاز بوده، بنا به تشخیص مدیر فیلمبرداری از دو یا سه دوربین استفاده شده است. ضمن آنکه فیلمبرداری یک فیلم سینمایی به شکل همزمان با چهار دوربین مسئله ای بی سابقه در سینما و تلویزیون ایران است!

آیا بخشهایی در فیلمنامه وجود داشته که به دلیل کمبود بودجه حذف شده باشد؟

خیر. تا این لحظه از فیلمنامه مختارنامه هیچ صحنه ای حذف نشده است.

میانگین تعداد هنروران چند نفراست؟

تعداد بازیگر اصلی: بیش از 60 نفر

تعداد بازیگر فرعی: بیش از 140 نفر

تعداد سیاهی لشگر: بیش از 2000 نفر

تعداد نیروهای انسانی درگیر در پروژه: بیش از 1430 نفر

تعداد لوکیشن های داخلی و خارجی: بیش از 122 لوکیشن

میزان ساخت دکور 7 هکتار در زمینی به وسعت 24 هکتار

محل ساخت دکور در تهران، احمد آباد مستوفی

تعداد اسب مورد استفاده در پروژه: بیش از 80 رأس

برای آهنگسازی این سریال چه کسی مدنظر است؟

درباره ساخت موسیقی متن این سریال هنوز تصمیمی گرفته نشده است و تصمیم گیری درباره این بخش از کار به پایان ساخت سریال موکول شده است.

درکل این سریال در چند دقیقه تهیه می شود؟

این سریال در بیش از چهل قسمت 50 دقیقه ای تهیه می شود.

حاشیه های مختارنامه

تاکنون بیشتر صحنه های مربوط به این مجموعه فیلمبرداری شده و تنها 15 درصد این پروژه 1500 دقیقه ای باقی مانده است.

به منظور تسریع در پخش کار تدوین مجموعه از ابتدای سال 1384 آغاز شده و به صورت همزمان صورت می گیرد.

تمام صحنه های این پروژه عظیم با یک دوربین فیلمبرداری شده است.

از آنجا که منابع و مدارک تصویری از آن زمان وجود ندارد، گریم ها به صورت ذهنی و پس از مشورت با کارگردان طراحی شده است.

ازآغاز فیلمبردارى این سریال بیش از 220 بازیگر در لوکیشن‌های مختلف مقابل دوربین رفته‌اند که حدود 200 بازیگر مرد و 20 بازیگر زن بوده‌اند.

به طور میانگین روزانه 100 تا 300 هنرور بومی نیز در کنار بازیگران اصلی این سریال مقابل دوربین رفته اند. تعداد این هنروران بسته به صحنه‌های مورد نیاز کار، از 30 تا 100 هنرور در نوسان است و گاه به 600 هنرور هم می‌رسد.

به طور میانگین هر روز بین 50 تا 60 نفر چهره‌پردازی می شوند و هر روز برای 40 تا 50 نفر از این هنروران ریش کامل نصب می‌شود. و در کل برای حدود 90 درصد بازیگران ریش و در مواردی مو بافته شده است.

تنها برای فیلمبرداری سکانس های مربوط به اردوگاه نخیله ، مساحتی حدود ده هکتار زمین خاکبرداری و آماده سازی، چهار پل بر روی رودخانه های کوچک ساخته و 120 چادر برپا شد.

لوکیشن اردو گاه نظامی نخیله در حاشیه رودخانه بهمنشیر در جنوب بود.

فیلمبرداری سریال مختارنامه چندین بار به دلیل نبود اعتبار مالی از سوی سیمافیلم، بیماری کارگردان، مشارکت کارگردان در ساخت برنامه های تبلیغاتی انتخابات ریاست جمهوری و آماده سازی دکورهای شهر و دارالعماره متوقف شد.

هنگامی که خبر ساخت مختارنامه توسط میرباقری اعلام شد، شهرام اسدی نیز مشغول آماده سازی سریالی با همین عنوان و موضوع بود!

به اعتقاد دست اندرکاران تولید این سریال، مختارنامه یکی از عظیم ترین و فاخرترین پروژه های ایران و خاورمیانه است که از نظر ابعاد اجرایی و مالی نظیر ندارد.

پس از آغاز به کار مجموعه مختارنامه، مسوولین سیما فیلم با تاکید بر لزوم ثبت و مستند کردن تجارب پروژه های تاریخى، از راه اندازی پروژه ای برای مستند کردن تجارب سریال های تاریخی در حال ساخت سیما خبر دادند.

پروژه ای پژوهشی با نام فرآیند تولید پروژه مختارنامه به گرد آوری تجارب هنری سریال مختارنامه می پردازد.

اغلب تهیه کنندگانی که در سیمافیلم در حال تهیه سریال یا تله فیلمی هستند، از واریز شدن بودجه های کلان سیمافیلم به سریال مختارنامه و امتیازهایی که برای گروه تولید آن در نظر گرفته اند، شکایت دارند و معتقدند توجه بیش از حد به گروه تولید مختارنامه، آسیب هایی جدی به تولیدات آنها وارد ساخته است.

در دیدار عزت الله ضرغامى، رئیس سازمان صدا و سیما از این پروژه، گروه تولید پیش بینی کرد فیلمبرداری این سریال تا پاییز سال جاری تمام شود تا بعد از اتمام فیلمبردارى، این سریال در سال 1388 برای پخش آماده شود.

فیلمنامه‌ مجموعه مختارنامه سه بار توسط حسن میرباقرى، محمد بیرانوند و خود میرباقری بازنویسی شده است و متن فعلی تنها از جهت حوادث مستند تاریخی با متن قبلی مشترک است و از لحاظ دراماتیک، متن پخته‌تری است و به معیارهای دراماتیکی هم که میرباقری به آنها اعتقاد دارد نزدیک‌تر است.